Strona korzysta z plików cookies w celu realizacji usług. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do plików cookies klikając przycisk Ustawienia. Aby dowiedzieć się więcej zachęcamy do zapoznania się z Polityką Cookies oraz Polityką Prywatności.
Ustawienia

Szanujemy Twoją prywatność. Możesz zmienić ustawienia cookies lub zaakceptować je wszystkie. W dowolnym momencie możesz dokonać zmiany swoich ustawień.

Niezbędne pliki cookies służą do prawidłowego funkcjonowania strony internetowej i umożliwiają Ci komfortowe korzystanie z oferowanych przez nas usług.

Pliki cookies odpowiadają na podejmowane przez Ciebie działania w celu m.in. dostosowania Twoich ustawień preferencji prywatności, logowania czy wypełniania formularzy. Dzięki plikom cookies strona, z której korzystasz, może działać bez zakłóceń.

Więcej

Tego typu pliki cookies umożliwiają stronie internetowej zapamiętanie wprowadzonych przez Ciebie ustawień oraz personalizację określonych funkcjonalności czy prezentowanych treści.

Dzięki tym plikom cookies możemy zapewnić Ci większy komfort korzystania z funkcjonalności naszej strony poprzez dopasowanie jej do Twoich indywidualnych preferencji. Wyrażenie zgody na funkcjonalne i personalizacyjne pliki cookies gwarantuje dostępność większej ilości funkcji na stronie.

Więcej

Analityczne pliki cookies pomagają nam rozwijać się i dostosowywać do Twoich potrzeb.

Cookies analityczne pozwalają na uzyskanie informacji w zakresie wykorzystywania witryny internetowej, miejsca oraz częstotliwości, z jaką odwiedzane są nasze serwisy www. Dane pozwalają nam na ocenę naszych serwisów internetowych pod względem ich popularności wśród użytkowników. Zgromadzone informacje są przetwarzane w formie zanonimizowanej. Wyrażenie zgody na analityczne pliki cookies gwarantuje dostępność wszystkich funkcjonalności.

Więcej

Dzięki reklamowym plikom cookies prezentujemy Ci najciekawsze informacje i aktualności na stronach naszych partnerów.

Promocyjne pliki cookies służą do prezentowania Ci naszych komunikatów na podstawie analizy Twoich upodobań oraz Twoich zwyczajów dotyczących przeglądanej witryny internetowej. Treści promocyjne mogą pojawić się na stronach podmiotów trzecich lub firm będących naszymi partnerami oraz innych dostawców usług. Firmy te działają w charakterze pośredników prezentujących nasze treści w postaci wiadomości, ofert, komunikatów mediów społecznościowych.

Więcej

Historia Dzierzgonia

Herb Dzierzgonia

Dzierzgoń (dawniej Kiszporg, Kiszpork, niem. Christburg) – to miasto w woj. pomorskim, w powiecie sztumskim. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa elbląskiego. Według danych z 2 maja 2013 r. miasto miało 5564 mieszkańców

Dzierzgoń, to bardzo stare miasteczko, leżące u podnóża urokliwych wzgórz morenowych przeciętych wijącą się rzeką o tej samej nazwie. W latach dziewięćdziesiątych, ubiegłego wieku, były prowadzone badania archeologiczne w rejonie wsi Bągart, Nowiny i Mokajny. Efektem prac było odkrycie starożytnych pomostów. Dwa pomosty znajdują się w okolicach Bągart i są datowane na 1000 lat, trzeci biegnie na linii Nowiny – Mokajny, jego wiek określa się na ponad 2500 lat, a więc sięga czasów rzymskich. Kolejny pomost to fragment szlaku bursztynowego, jeden z nie wielu dowodów na kontakty miejscowej ludności z Imperium Rzymskim. Archeolodzy niemieccy, przed II wojną światową, w tym rejonie znaleźli skarb – rzymskie monety. We wczesnym średniowieczu, do ziemi dzierzgońskiej docierały wyprawy Wikingów. Świadczy o tym znaleziona w pobliżu Bągart ich łódź. W 997 roku, z misją chrystianizacyjną na tę ziemię przybył biskup Wojciech.

W 1147 roku z nakazu papieża, na ziemie Prusów ruszyła pierwsza wyprawa krzyżowa z udziałem Bolesława IV Kędzierzawego. Misja nie przyniosła zamierzonych efektów, Prusowie wrócili do pogaństwa. W 1226 roku Konrad Mazowiecki sprowadził do Polski Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie, tj. Krzyżaków. Ich celem był podbój i chrystianizacja Prusów. W latach 1233 – 1234 ruszyła pierwsza wspólna wyprawa do Pomazani. Organizatorem wyprawy był margrabia Burhard. Decydująca bitwa rozegrała się nad rzeką Zirgune (Dzierzgoń). Została ona uwieczniona na malowidle ściennym w refektarzu Wielkiego Mistrza w Malborku. Kolejna wyprawa została zorganizowana w latach 1236 – 1238. Kierowana była przez margrabiego miśnieńskiego Henryka. Pogezania i Pomezania zostały zdobyte. Krzyżacy zakładają swoją warownię na terenie potężnego grodziska pod Starym Dzierzgoniem, którą Prusowie zdobywają i niszczą w czasie pierwszego powstania. Zmusiło to zakonników do przeniesienia konfraterni do Dzierzgonia. W latach 1247 – 1248 z inicjatywy Mistrza Krajowego Heinricha von Wida, Krzyżacy wybudowali na wzgórzu potężną warownię. Stała się ona od 1250 roku siedzibą komturii krzyżackiej i komtura szatnego, pierwszym był Henrich Stange. 7 lutego 1249 roku kończy się pierwsze powstanie Prusów podpisaniem na zamku dzierzgońskim układu zwanego „Ugodą Dzierzgońską” w obecności legata papieskiego Jakuba z Leodium, późniejszego papieża Urbana IV. Wybuchają kolejne pruskie powstania pod wodzą Dejmana, następnie pod dowództwem Skomanda.

Leżąca u podnóża zamku osada została 7 kwietnia 1288 roku podniesiona do rangi miasta. Komtur Helwig von Goldbach wystawił akt lokacyjny na prawie chełmińskim. Dokument zostaje rozszerzony o nowe prawa w 1290 r. 15 lipca 1410 roku na polach Grunwaldu rozegrała się największa bitwa średniowiecznej Europy, w której wzięli udział dzierzgońscy zakonnicy z komturem Albrechtem von Schwarzburg na czele. 21 lipca 1410 roku, w drodze na Malbork, król Władysław Jagiełło wkracza do Dzierzgonia i zatrzymuje się w zamku. Król przyjął delegację miast pruskich między innymi Elbląga, które złożyły hołd wierności monarsze. Władzę nad zamkiem Jagiełło przekazał Zbigniewowi z Brzezina i 24 lipca ruszył w dalszy pochód na Malbork. W 1411 roku zamek zdobywają Krzyżacy, a w ręce polskie ponownie trafia w roku 1414 w czasie „wojny głodowej”. Z rozkazu króla zamek podpalono.

W 1429 r. następuje odbudowa warowni. Na zamku dzierzgońskim swą funkcję pełniło 42 komturów. Wielu późniejszych Wielkich Mistrzów. Między innymi Luther z Brunszwiku czy Konrad von Wallenrod. Mieszczanie dzierzgońscy w roku 1440 przystępują do Związku Pruskiego. W czasie wojny trzynastoletniej zamek ponownie zostaje spalony. Konflikt kończy się podpisaniem II Pokoju Toruńskiego w 1466 r. Na mocy traktatu Dzierzgoń zostaje przyłączony do Korony i staje się miastem granicznym i siedzibą starostwa. Urząd ten piastowali członkowie rodu Bażyńskich, później Cemów. Od 1508 roku miasto nazywa się Kiszpork. Na podstawie konstytucji sejmowej z roku 1611 funkcja starosty dzierzgońskiego zostaje połączona z urzędem wojewody malborskiego. Dzierzgoń staje się starostwem grodzkim. Na zamku, gdzie rezydował regent, odbywały się sądy dla całego województwa. Jedna z ciekawszych rozpraw odbyła się w 1686 r. Kasztelan chełmiński Kazimierz Zawadzki stanął przed sądem grodzkim wraz ze swoją poddaną Ewą z Waplewa, oskarżoną o czary i konszachty z diabłami. Oskarżona była już sądzona przed szesnastu laty, ale szczęśliwie uniknęła stosu. Tym razem wzięta na tortury, przyznała się i wyznała, że brała udział w sabacie czarownic i diabłów na powiślańskiej Łysej Górze, leżącej między Blunakami, a Moranami. Ewę z Waplewa skazano na śmierć. W tamtych czasach wierzono, że zloty sług diabła odbywał się w maju. Na początku XVIII wieku, w dzierzgońskim sądzie oskarżono i skazano na stos drugą kobietę, Dorotę Leczkowską.

Rozwój gospodarczy miasteczka zahamowały wojny polsko-szwedzkie. Armia Gustawa Adolfa zajęła ziemię dzierzgońską. 26 marca 1627 r., w potyczce pod Dzierzgoniem został rozbity oddział Kossakowskiego, w 1629 r. roty hetmana Koniecpolskiego rozgramiają wojska szwedzkie. Miasteczko przeżyło wielkie pożary w latach; 1638, 1647, 1698 i 1730. W Prusach Książęcych wybuchła epidemia dżumy. Zaraza doszła do Dzierzgonia. Miasto zostało otoczone kordonem sanitarnym i odcięte od Rzeczypospolitej. W 1772 roku dokonuje się pierwszy rozbiór Polski, miasto znalazło się pod rządami pruskimi. Dzierzgoń stał się siedzibą wielkiego powiatu dzierzgońskiego, obejmującego dotychczasowe polskie powiaty; dzierzgoński, malborski, sztumski i tolkmicki. W 1815 roku, tę funkcję przejęło miasto Sztum. W XVII wieku odżyły plany odbudowy zamku, a nawet na ten cel pojawiły się środki finansowe. Wojewoda malborski, a zarazem starosta Dzierzgoński Jan Ignacy Bąkowski zrezygnował z planów restauracji warowni, na rzecz budowy klasztoru reformatów. Akt fundacyjny budowy zespołu klasztornego został wystawiony w 1678 roku. Wojna jeszcze raz dotyka nasze miasteczko. W styczni 1807 roku wojska pruskie zostały rozbite pod Dzierzgoniem przez Francuzów dowodzonych przez majora Rouguetta. Wojska francuskie zajęły miasto, a klasztor stał się siedzibą lazaretu. Cesarz Francuzów Napoleon Bonaparte kilkakrotnie wizytował ten szpital.

Druga połowa XIX wieku to ponowne ożywienie rozwoju miasta. W tym czasie doszło do wybudowania kanalizacji, oddano do użytku odcinek drogi przecinający Wzgórze Zamkowe. Została zbudowana linia kolejowa na trasie Malbork – Małdyty. W miasteczku ukazuje się lokalna gazeta „Christburger Zeitung”, uruchomiono również szpital. Następuje też dalsza germanizacja tej ziemi, czego dowodem jest przeprowadzony 11 lipca 1920 roku plebiscyt na Powiślu. W miasteczku za przynależnością do Polski głosowało 13 osób, a za Niemcami 2571 mieszkańców. Na początku XX wieku cały powiat zostaje przyłączony do sieci elektrycznej. Uruchomiona została gazownia i mleczarnia. Wybudowano wodociągi. Rozwija się również cementownia Pennera, która istniała na terenie dzisiejszego zakładu „PREFBUD” przy ulicy Betoniarzy. W styczniu 1945 r. na wieść o zbliżających się wojskach sowieckich władze niemieckie podjęły decyzje o natychmiastowym opuszczeniu miasta.

Dzierzgoń zostaje zajęty 25.01.1945 r. przez wojska II Frontu Białoruskiego i powraca do Polski. Zniszczenia wojenne w miasteczku były ogromne i sięgały 75%, a liczba mieszkańców to około 100 osób. Miasto weszło w skład powiatu sztumskiego województwa gdańskiego. Do Dzierzgonia przybyli repatrianci ze wschodnich kresów II Rzeczpospolitej, osadnicy z Polski centralnej, przesiedleńcy ukraińscy z „Akcji W” oraz ludność z „Akcji HT – 1951”. W miasteczku, już w 1945 roku uruchomiono młyn wodny przy ulicy Żeromskiego, zorganizowano pierwszą placówkę służby zdrowia, szkołę podstawową. W 1946 roku pracę rozpoczęły wodociągi i kanalizacja, doprowadzono do Dzierzgonia sieć elektryczną z Mikołajek Pomorskich. Zaczęła funkcjonować gazownia, piekarnia, mleczarnia, hotel i gastronomia. Wielką inwestycją było wybudowanie w 1964 roku szkoły podstawowej. W 1972 roku następuje kompleksowa odbudowa centrum miast – Plac Wolności. Dzierzgoń od 1976 roku wchodzi w skład województwa elbląskiego. Rok 1990 to pierwsze wybory do Rady Miasta i Gminy. Zostaje ustanowiono funkcja burmistrza. Nowa reforma administracyjna Polski weszła w życie 1 stycznia 1999 i wprowadziła trójstopniowy podziału terytorialny państwa. Oprócz województw i istniejących od 1990 roku gmin wprowadzono także powiaty. Dzierzgoń wszedł w skład najpierw powiatu malborskiego, później sztumskiego położonego w administracyjnych granicach województwa pomorskiego.

 

Opracowała
Maria Budzińska

 

DO GÓRY
Włącz powiadomienia WebPush
Dziękujemy, teraz zawsze będziesz na bieżąco!
Przeglądasz tę stronę w trybie offline.
Przeglądasz tę stronę w trybie online.